بررسی برخی عوامل خاکی محدود کننده رشد درختان چنار و اقاقیا چتری در شهرستان بروجرد

دسترسی به فضای سبز طبیعی یکی از نیازهای روحی مردم شهرها و جوامع صنعتی است که می تواند بخشی از اوقات فراغت شهروندان را پر نماید. فضای سبز شهری بخشی از فضاهای باز شهری است که در عرصه های طبیعی یا مصنوعی آن تحت استقرار درختان، گل ها، چمنها و سایر گیاهان است که بر اساس نظارت و مدیریت انسان با درنظر گرفتن ضوابط، قوانین و تخصصهای مرتبط با آن برای بهبود شرایط زیستگاهی و رفاهی شهروندان و مراکزجمعیتی غیر روستایی، بنا ، نگهداری یا حفظ می شود. از جمله مشکلاتی که دست اندرکاران فضای سبز با آن درگیر هستند تهیه بستر مناسب و خاک مرغوب برای احداث فضای سبز می باشد چراکه در اکثر نقاط کشور برای تهیه مسکن زمینهای مرغوب به امر آپارتمان سازی اختصاص یافته، و فاضلابهای شهری بسیاری از اراضی حاشیه شهرها را آلوده نموده و از بهره برداری برای فضای سبز خارج می سازد و برای بسترسازی فضای سبز از خاکهای نامرغوب و نخاله های ساختمانی استفاده می شود که این روند متأسفانه رو به افزایش است. یکی از مشکلاتی که در سالهای اخیر دچار فضای سبز بروجرد گردیده زردبرگی شدید گونه های درختی بویژه چنار و اقاقیای چتری است، در این تحقیق برای بررسی و شناسایی علت عارضه مذکور ابتدا بر اساس وضعیت ظاهری درختان، نقاطی که در آن ظاهر درختان رنگ پریده بود، هشت نقطه مختلف که گویای تنوع و انواع خاکها در قسمتهای مختلف فضای سبز شهر بروجرد می باشد (بلوار امام خمینی- پارک هنر- بلوار شکوفه – خیابان سپهر - پارک رسالت- پارک مادر - پارک امام رضا(ع) و پارک فدک) مشخص گردیدند و ضمن برداشت نمونه های برگی از درختان سالم و مریض به بررسی علل ضعف آنها پرداخته شد و در نقاط انتخاب شده اقدام به حفر خاکرخ و برداشت نمونه خاک از افقهای ژنتیکی جهت ارسال به آزمایشگاه گردید. دراین تحقیق مشخص گردید که آهک و سنگریزه در پارکهای مختلف شهرستان بروجرد با هم اختلاف معنی دار در سطح 1% داشته و بعنوان دو عامل اصلی محدود کننده رشد درختان بوده بطوریکه با افزایش این دو خصوصیت در خاک رشد درختان کاهش چشمگیری داشته است. هر جا مقدار کربن آلی خاک زیادتر شده، رشد درختان مساعدتر شده است. فسفر اولسن هم اختلاف معنی دار در سطح 1% داشته و منگنز چه در خاکها و چه در درختان اختلافی نشان نداد. بین مقدار مس قابل جذب خاک در پارکهای شهرستان بروجرد اختلاف معنی داری در سطح 1% وجود دارد، ولی همانند منگنز مقدار مس درختان چنار و اقاقیا در پارکها با هم اختلاف معنی داری نداشته بنابراین دو عنصر منگنز و مس در بروز شرایط ظاهری درختان (به غیر از اثر رقابتی با دیگر عناصر) تأثیری نداشته اند. مقدار آهن و روی در خاکها اختلاف معنی داری در سطح 1% با هم دارند و میزان این دو عنصر در برگ درختان اقاقیای و چنار مناطق مختلف اختلافی در سطح 5% و 1% با هم داشته و نیز مقدار این دو عنصر در برگ درختان اقاقیا بیشتر از چنار می باشد و بعنوان دو عامل اصلی در بروز زردبرگی درختان مذکور شناخته شدند. مقدار کلسیم و منیزیم خاک در سطح 1% با هم اختلاف نشان دادند و بعنوان عوامل محدودکننده شناخته شدند زیرا با افزایش این دو عنصر رشد درختان کاهش یافت، البته اثر کلسیم بیشتر اثر غیر مستقیم است زیرا مقدار آن در برگ هر دو گونه با هم اختلاف نداشته و درختان هم کمبود آنرا نشان ندادند اما منیزیم در رشد درختان چنار اثر گذار بوده زیرا مقدار این عنصر در برگ درختان چنار مناطق مختلف با هم اختلاف دارند در صورتی که در برگ درختان اقاقیا این طور نیست و می توان گفت منیزیم روی درختان چنار هم بصورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم اثر داشته است در ضمن مقدار هر دو عنصر کلسیم و منیزیم در برگ درختان چنار بیشتر از اقاقیا گزارش شد. مقدار پتاسیم و سدیم خاکها اختلاف معنی دار در سطح 5% و 1% نشان دادند و میزان این دو عنصر در برگ درختان اقاقیا بیشتر از چنار گزارش شد. از لحاظ اینکه مقدار پتاسیم در برگ هر دو درخت اختلاف نداشته و نیز میزان آن هم در خاکها زیاد بوده پس عامل محدودیت رشدی درختان تشخیص داده نشد و همچنین میزان سدیم خاکها هم بحدی نیست که بتواند بعنوان فاکتور محدود کننده در نظر گرفته شود. سدیم برگ درختان چنار با هم اختلاف ندارند فقط درختان اقاقیا از این نظر اختلاف نشان می دهند. اجزای بافت خاک نیز در مناطق مختلف اختلاف معنی داری در سطح 1% نشان می دهند بنابراین بافت خاک هم از عوامل محدودکننده رشد بوده، بصورتی که با افزایش میزان رس و شن رشد درختان محدود شده و هرچه نسبت این ذرات متعادل تر و ذرات سیلت بیشتر بوده میزان رشد بهبود یافته است. پی اچ خاک در پارکها اختلاف معنی داری در سطح 1% با هم دارند و از مهمترین عوامل محدودیت رشد درختان تشخیص داده شد بصورتیکه با افزایش پی اچ ظاهر درختان بشدت زرد رنگ شده است. میزان شوری عصاره خاکها با هم اختلافی نداشت و چون تمام عصاره ها شوری کمتر از 2 دسیزیمنس بر متر داشتند می توان نتیجه گیری نمود که این فاکتور هیچ محدودیتی برای رشد درختان ایجاد نکرده است. بر اساس آنالیز خوشه ای تمام ویژگیهای بالا و بر اساس تشابه و نزدیکی، خاکها در سه خوشه گروه بندی شدند بطوریکه خاکرخ های پارک فدک، خیابان سپهر، پارک مادر و بلوار امام در خوشه اول، پارک رسالت و بلوار شکوفه در خوشه دوم و پارک امام رضا (ع) و پارک هنر در خوشه سوم قرارگرفتند.